Word wijzer. Gebruik Lola.

Hoe zat het ook alweer met die Holland Theorie?

Eerst frissen we onze kennis over de Holland Theorie nog eens op. 

Lola is gebaseerd op een theoretisch model dat geïntroduceerd werd door John. L. Holland (1919-2008). Zijn theorie staat bekend als een klassieker voor het begrijpen van loopbaankeuzes en allerlei vraagstukken omtrent het matchen van personen aan omgevingen. 

Voor de connaiseurs: op de voorpagina van het wetenschappelijke tijdschrift Joural of Vocational Behavior siert nog steeds deze verwijzing naar het honingraatvormige model van John Holland.

Zes types mensen, zes types werk

De kern van Holland’s theorie kan worden samengevat in vier zinnen:

1)    Er zijn zes types werkomgevingen en zes corresponderende types mensen.

2)    Echte werkomgevingen en echte mensen zijn een mix van deze zes standaardtypes.

3)    Deze mix noemt men het PAKSOC profiel, RIASOC profiel of Holland profiel of Holland code.

4)    Des te beter de overeenkomst  tussen iemands eigen profiel en het profiel van de omgeving, des te meer tevreden, gemotiveerd en productief deze persoon zal zijn in de betreffende werkomgeving.

 

Aan het begin van zijn loopbaan werkte John Holland als psycholoog in het Amerikaanse leger. Het was daar dat hij een aantal systematische patronen opmerkte in het gedrag van mensen, in hun voor- en afkeuren, in hun attitudes en vaardigheden. Dit vertaalde zich in zes profielschetsen. Merk op dat dit prototypes zijn. Dus niet iedereen beschikt over elk van deze zes kenmerken in dezelfde mate. Sommige mensen zullen heel sterk lijken op één van deze types terwijl voor andere mensen er slechts een middelmatige overeenkomst zal zijn met een type.  

PAKSOC is het moderne Nederlandstalige acroniem, RIASEC is de klassieke Nederlandstalige vorm. RIASEC is het Engelstalige origineel. In dit artikel gebruiken we de termen door elkaar.

Het Praktische (Realistische) type is praktisch ingesteld en hands-on. Mensen die graag buiten vertoeven, fysiek bezig zijn en de dingen graag simpel houden. Ze maken, bouwen of herstellen graag spullen: tastbare resultaten boeken. Ze worden enthousiast van dingen als gereedschap en grote machines. Ze houden van natuur (planten, dieren, natuurlijke omgeving) en deinzen niet terug van activiteiten die anderen zouden omschrijven als ‘vuil’ of ‘gevaarlijk’.   

Het Analytische (Intellectuele) type is bedachtzaam, nieuwsgierig en er steeds op uit om bij te leren. Mensen die ervan houden om te observeren, na te denken en te studeren. Zij begrijpen graag dingen. Waarom en hoe iets werkt, welke principes achter iets schuil gaan, hoe bepaalde zaken met mekaar in verband staan en wat de reden is waarom er iets is gebeurd. Ze houden van natuurwetenschappen en exacte vakken en hebben interesse in informatie en communicatie technologie (IT, computers, software).

Het Kunstzinnige (Artistieke) type is creatief, fantasierijk en non-conformistisch. Kunst kan vele vormen aannemen. Dit menstype heeft de gewoonte om dingen meer aantrekkelijk, plezierig of mooi te maken. Hij/zij kan gevoelens uitdrukken op manieren die andere mensen zullen entertainen, verrassen of soms zelfs choqueren. Dingen op een andere manier doen en buiten de hokjes denken en werken zijn belangrijk. Artistieke types genieten van de meer klassieke kunstvormen (zoals beeldhouden of opera) maar evenzeer van moderne, meer toegepaste vormen zoals popmuziek, industriële vormgeving, architectuur en mode. 

Het Sociale type is vriendelijk, meegaand en steeds bereid om anderen te helpen. Dit zijn zorgende mensen met een interne drive om andere mensen te helpen en om hen te beschermen die hulpbehoevend zijn. Het Sociale type houdt ervan om anderen te informeren, onderwijzen, coachen en te ontwikkelen. Ze zijn altruïstisch (iets voor anderen doen zonder hiervoor iets in ruil te krijgen): voor het Sociale type is de kans om anderen te helpen reeds een beloning op zich. 

Het Ondernemende type is actief, dominant en doelgericht. Mensen die aan het roer willen staan. Vaak zijn ze niet erg geduldig van aard en ze zijn geneigd om snel initiatief te tonen; ze gaan graag over tot actie. Ze zijn doorgaans effectief in het organiseren van zaken en komen vaak terecht in werksettings waarin hun zelfvertrouwen, drive, energie en sociale vaardigheden tot hun recht komen. Voorbeelden van dergelijke professionele activiteiten zijn het runnen van een eigen zaak, managementposities, verkoopfuncties en politiek.  

Het Conventionele type is precies, ordelijk en grondig. Mensen die een voorkeur hebben voor structuur en voorspelbaarheid in hun werk. Ze werken graag met gegevens, getallen, procedures en regels. Het Conventionele type is goed in het omgaan met geld en houdt doorgaans van taken die te maken hebben met financiën, boekhouden en budgettering. Ook juridische aspecten (regelgeving) valt binnen het interessegebied van dit type.

Tot zover deze opfrissingscursus. Laat ons even kijken naar de manier waarop het theoretische kader van Holland werd uitgebreid.

Kenmerken die Lola onderscheiden van de doorsnee vragenlijst

De drie belangrijkste unieke kenmerken zijn:

1. Zestien onderliggende interessecomponenten
2. Verschillende niveaus van interesse-intensiteit
3. De Verander Indicator

1. Van zes types naar 16 componenten: een hiërarchische structuur van interesses

Het gebruik van zes types biedt reeds heel wat informatie, maar tegelijkertijd bleef bij ons de behoefte aan een meer diepgaande analyse. Daarom formuleerden Dingemanse, De Fruyt en Wille een structuur bestaande uit 16 onderliggende interesse componenten. Lola hanteert deze verfijnde setup. Onderstaande figuur toont de connectie tussen de zes Holland types en hun 16 bouwstenen.

Merk op dat dit model niet symmetrisch is. De bekende Holland types worden gerepresenteerd door twee, drie of vier componenten. 

Dit systeem laat toe om gedetailleerde informatie te verwerven omtrent de voorkeuren van onze cliënt, zonder daarvoor een volledig nieuwe theorie onder de knie te moeten krijgen. Het laat je toe om nog steeds terug te vallen op je bestaande kennis en ervaring. Maar nu kom je veel meer te weten. Het is makkelijker om te zien waar eventuele problemen zich voordoen. Het praten met cliënten wordt een stuk efficiënter omdat er een sterkere focus komt te liggen op die zaken die er het meeste toe doen. Dat maakt van Lola een doeltreffend instrument: ze levert een schat aan informatie op en bespaart tegelijk een hoop tijd.   

Een case! Eindelijk!

Laat ons bekijken wat dit betekent voor een casus uit het echte leven. Maak kennis met Samantha, een 22-jarige stagiaire binnen LowLands. Samantha is bachelor studente Toegepaste Psychologie. Dit is haar Holland profiel:

De top-drie voorkeuren zijn Sociaal, Ondernemend en Conventioneel. Sociaal suggereert dat zij graag met mensen werkt, in het bijzonder om anderen te helpen. Ondernemend betekent dat zij wellicht verkiest om initiatief te nemen en dat zij zin voor verantwoordelijkheid heeft. De 65% score op Conventioneel geeft aan dat zij structuur in haar werkactiviteiten belangrijk vindt. Deze drie hoogste scores geven ons een globaal idee van wat Samantha aan de gang houdt. 

Maar, er zijn nog vragen. Of beter: er zijn nog tal van vragen. Bijvoorbeeld: wat te denken van de andere drie resultaten? Praktisch, Analytisch en Kunstzinnig hebben percentagescores tussen 35% en 40%. Toegegeven: deze scores zijn niet hoog. En al zeker niet binnen de top drie. Maar toch: 36% is niet echt laag, dus deze resultaten simpelweg negeren is wat slordig, of op zijn minst onzorgvuldig. Om een idee te krijgen van wat deze resultaten betekenen voor Samantha zouden we met haar een gesprek moeten aangaan om haar over deze onderwerpen te laten praten. Een stevig interview zal ons de informatie opleveren nodig om in te schatten of Praktisch, Analytisch en Kunstzinnig relevant zijn voor het advies dat we Samantha willen geven. 

Tot voor kort was dit onze enige optie: het gesprek aangaan omtrent deze resultaten en hierop doorvragen. Met Lola krijgen we echter meteen een pak aan extra informatie om te verkennen. Kijk eens wat de onderliggende componenten ons vertellen: 

Om dit wat overzichtelijk te houden hebben we in deze grafiek de percentages weggelaten. Onze aandacht gaat in eerste instantie uit naar het patroon van resultaten, dus niet zozeer naar de exacte percentages voor elke component. Het eerste wat opvalt, is dat dit profiel meer differentiatie vertoont dan het 6-type-profiel. 

Nemen we eens Samantha’s voorkeuren met betrekking tot het Analytische type onder de loep, de blauwe balkjes in de grafiek:

 A: Geïnteresseerd zijn in STEM onderwerpen (Science, Technologie, Engineering en Mathematics), computer wetenschappen, programmeren, het ontwikkelen van software en apps, het analyseren en oplossen van IT-gerelateerde problemen.

B: Een sterke voorkeur hebben voor intellectuele activiteiten zoals leren, vraagstukken oplossen en abstract redeneren. Het hoe en waarom van processen en gebeurtenissen willen begrijpen.

Er is een vrij grote kloof tussen de resultaten voor A en B. Op grond van deze uitkomst leren we dat Samantha graag nadenkt, studeert en leergierig is. Maar de exacte wetenschappen vindt ze niet zo leuk.

En vervolgens zoomen we in op haar voorkeuren voor Praktische en Artistieke activiteiten:

C: Ze houdt wél van actieve en fysieke bezigheden, is graag in de buitenlucht, maar ze heeft daarentegen geen interesse in gereedschappen, machines of in het onderhouden of herstellen van installaties (D).

E: Geen enkele van de Kunstzinnige componenten vertoont een bijzonder hoge score. We hoeven dus niet te veel tijd te stoppen in deze onderwerpen. Er zijn voldoende andere zaken die Samantha wél aanspreken.

Door iets meer ‘onder de oppervlakte’ te kunnen kijken, begrijpen we nu beter deze drie moeilijk te interpreteren resultaten (F). We kunnen nu irrelevante onderwerpen vermijden en ons in het gesprek met Samantha meer focussen op wat écht belangrijk voor haar is. Het begrijpen en combineren van de 16 componenten opent een waaier aan inzichten in de voorkeuren van mensen.

2. Verschillende niveaus van interesse-intensiteit: hoe ‘echt’ is jouw voorkeur?

Beeld je in dat we je deze uitspraak voorleggen:

• Ik houd van sport

En laten we er even vanuit gaan dat je sporten inderdaad leuk vindt, wat maakt dat jouw antwoord “Helemaal akkoord” is. Wat zegt ons dat eigenlijk?

Het is mogelijk dat je een goed getraind atleet bent, uit een familie komt van goed getrainde atleten, dat je niet zonder sport leven kan en dat je iedere week minstens 15 kilometer hardloopt. Je wilt de beste zijn in alles wat je doet, haat het om te verliezen en jouw fitheid is voor jou een doodserieuze zaak.

Evengoed is het mogelijk dat je je helemaal geen zorgen maakt over je fitheid, maar sporten gewoon leuk vindt. Je kijkt graag en veel spelletjes op tv met daarbij een pint, een snackje en in het gezelschap van wat vrienden. In dit voorbeeld heeft jouw liefde voor sport waarschijnlijk veel te maken met het sociale gebeuren rond het delen van een passie. Maar in beide gevallen is de stelling “Ik hou van sport” voor jou correct. 

Lola verzamelt informatie over verschillende niveaus van interesses: bepaalde items verkennen milde of passieve vormen van interesses, zonder verplichtingen of negatieve gevolgen. Een voorbeeld is “Ik hou ervan om andere mensen te helpen”. Andere items zijn meer ingrijpend. Zij verkennen items aan de meer intense kant van interesses, het ‘put-your-money-where-your-mouth-is’ soort interesses, zoals “Ik zou graag werken met moeilijke groepen, zoals verslaafden, gedetineerden of jonge delinquenten”. Deze verschillende soorten van items verschaffen meer diepgaande resultaten, meer nuance.

Een ander effect van deze items met variërende intensiteit is dat de uitkomsten meer betrouwbaar worden. Kijk eens naar dit voorbeeld:

• Ik zou het fijn vinden mocht ik buiten kunnen werken, in de frisse lucht

en

• Ik wil buiten werken, ongeacht de omstandigheden. Te heet, te koud, te nat: het maakt me niets uit.

De eerste uitspraak zou wellicht vrij populair zijn bij het brede publiek. De tweede is meer selectief, omdat ze populair is bij enkel het ‘die-hard’ type buitenpersoon. Deze verreikende interesse-items hebben het effect van een realiteitscheck. Het gevolg hiervan is dat de uitkomsten van Lola meer waarheidsgetrouw en betrouwbaar zijn. Kort gesteld: door gebruik te maken van verschillende soorten items vergroot de praktische waarde van Lola.

3. De Verander Indicator

Het kan lastig zijn om de behoefte aan verandering bij een cliënt in te schatten. Soms vindt de cliënt het moeilijk om zijn of haar rusteloosheid uit te drukken. Het kan ook zijn dat de adviseur het gevoel heeft dat de cliënt de hoogdringendheid (‘sense of urgency’) onder- of overschat. Precies om deze redenen introduceerden we de “Verander Indicator” (VI). Het is een manier om een numerieke inschatting te maken van dit hoogst relevante, maar moeilijk vast te grijpen fenomeen.

De VI-score is gebaseerd op twee soorten items: items die specifiek gemaakt zijn voor deze VI, zoals “Op dit punt in mijn loopbaan is er weinig ruimte voor vooruitgang”. Andere VI-items hebben meer dan één rol: dit zijn interesse items die ook een element van verandering capteren, zoals “Ik zou graag meer sociale interactie hebben in mijn job”.

Wanneer we dit vertalen naar het echte leven dan is dit de manier waarop VI-uitkomsten kunnen worden geïnterpreteerd:

• Een hoge score op VI wijst op hoogdringendheid. Het individu wil iets veranderen aan de werkinhoud of –setting en wil dit nu: geen uitstel meer, het is tijd voor actie. Dit wijst vaak op duidelijke ‘push-factoren’ in de huidige werkomgeving.
• Een gemiddelde score wijst op een behoefte aan verandering, maar enkel onder bepaalde voorwaarden. Er is een vaag ‘Ik wil iets anders’ – idee.
• Een lage score wijst gewoonlijk op satisfactie en balans: het individu is vrij tevreden met de huidige situatie.

De Verander Indicator is een effectieve manier om rusteloosheid op het spoor te komen. Net als voor de andere Lola-onderdelen geldt ook hier dat deze tool jou helpt om tijd te besparen en je meteen een juiste richting aanwijst. Samen met de 16 componenten en het gebruik van items op verschillende interesseniveaus maakt dit van Lola een gesofisticeerd instrument voor werk gerelateerde vraagstukken.